भारतले नेपालबाट थप २५१ मेगावाट विद्युत आयात गर्ने

भारतले नेपाललाई २५१ मेगावाट थप बिजुली निर्यात गर्न स्वीकृति दिएको छ। नेपालले पहिलोपटक बिहारमा मध्यकालीन विद्युत बिक्री सम्झौतामार्फत विद्युत निर्यात गर्ने भएको छ । नेपालले द्विपक्षीय सम्झौताबमोजिम भारतका बिहार र हरियाणा राज्यलाई थप २५१ मेगावाट बिजुली निर्यात गर्न स्वीकृति पाएको हो । सीमापार व्यापारका लागि भारतको तोकिएको प्राधिकरणले नेपालका १२ वटा जलविद्युत आयोजनाबाट थप २५१ मेगावाट विद्युत् निर्यात गर्न स्वीकृत गरेको नेपालस्थित भारतीय दूतावासले एक विज्ञप्तिमा जनाएको छ । यससँगै नेपालले २८ आयोजनाबाट ९४१ मेगावाट जलविद्युत निर्यात गर्नेछ । यसअघि नेपालले १६ वटा आयोजनाबाट ६९० मेगावाट विद्युत निर्यात गर्दै आएको थियो ।

भारतको विद्युत् मन्त्रालयअन्तर्गतको केन्द्रीय विद्युत् प्राधिकरणले हरियाणा राज्यलाई थप १२५.८९ र बिहारलाई १२५.०४ मेगावाट मध्यकालीन सम्झौताअनुसार आयात गर्न स्वीकृति दिएको हो । नेपालले उक्त बिजुली कटैया, रक्सौल र रामनगरका १३२ केभी प्रसारण लाइनमार्फत बिहारलाई निर्यात गर्ने प्राधिकरणले जनाएको छ । प्राधिकरणका अनुसार हरियाणा राज्यलाई २ जलविद्युत् आयोजनाबाट उत्पादित थप १२५.८९ मेगावाट बिजुली बिक्री गर्नेछ । प्राधिकरणले यसअघि नै हरियाणा राज्यलाई २६.१९ मेगावाटको दोर्दी खोला र ८३. ४२ मेगावाटको सोलु खोला (दूधकोशी) आयोजनाको गरी १०९.६१ मेगावाट बिजुली बिक्री गरिरहेको छ ।

नेपालमा खपत गरी अतिरिक्त भएको वर्षायामको विद्युत् हरेक वर्ष जुनदेखि अक्टोबरसम्म बिहार र हरियाणालाई बिक्री गरिने प्राधिकरणले जनाएको छ । योसँगै मध्यकालीन सम्झौताबमोजिम भारतका राज्यस्तरका वितरण कम्पनीहरूलाई बिक्री गरिने विद्युत्को परिमाण ३६० मेगावाट पुगेको हो ।

आगामी अक्टोबरसम्म बिक्री गरिने विद्युत्को बिक्री दर प्रतियुनिट ८ रुपैयाँ ७२ पैसा (५.४५ भारु) रहेको प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले बताए । गत वर्ष हरियाणालाई बिक्रीका लागि स्वीकृति दिएको १०९ मेगावाटको प्रतियुनिट दर ८ रुपैयाँ ४० पैसा (५.२५ भारु) थियो । यसमा भारततर्फको प्रसारण लाइन शुल्क, चुहावट, ट्रेडिङ मार्जिनलगायतका सम्पूर्ण कर तथा शुल्कहरू बेहोर्नु नपर्ने प्राधिकरणले जनाएको छ ।

गत आर्थिक वर्षमा आयातभन्दा १३ करोड रुपैयाँ बढीको विद्युत् निर्यात भएको प्राधिकरणले जनाएको छ । गत आर्थिक वर्षदेखि खुद विद्युत् आयातकर्ताबाट नेपाल आफै विद्युत् निर्यातकर्ता बनेको प्राधिकरणको दाबी छ । स्वीकृति पाए पनि बिजुली निर्यात गर्न छिटोमा एक साता र ढिलोमा एक महिना समय लाग्ने प्राधिकरणका प्रवक्ता चन्दनकुमार घोषले बताए । प्राधिकरणले आईएक्सको रियल टाइम मार्केट र डे–अहेड बजारमा १४ वटा आयोजनाको बिजुली बिक्री गर्दै आएको छ ।

सन् २०२१ अक्टोबरमा भारतले पहिलो पटक नेपालबाट भारततर्फ ३९ मेगावाट विद्युत निर्यातका लागि अनुमति दिएको थियो । तीन वर्षभन्दा कम अवधिमा यो आँकडा २४ गुणा भन्दा बढीले बढेको छ । इन्डियन इनर्जी एक्सचेन्जको डे अहेड मार्केटमा बिक्री गरी नेपालले पहिलोपटक ऊर्जा निर्यात सुरु गऱ्यो । त्यसयता भारतले रियल टाइम मार्केटमा समेत पहुँच प्रदान गरेको छ । नेपाल विद्युत प्राधिकरणले हरियाणा र बिहारका डिस्कमसँग मध्यकालीन विद्युत बिक्री सम्झौता पनि गरेको छ ।

भारतले भारतका खरिदकर्ताहरुका लागि जलविद्युत खरिद दायित्व (एचपीओ) को एक हिस्साको रुपमा नेपालबाट हुने जलविद्युत आयात गणना गर्ने प्रावधान पनि खोलेको छ जसले खरिदकर्ताहरुलाई नेपालबाट विद्युत खरिद गर्न प्रोत्साहित गर्ने भारतको विश्वास छ । नेपाल र भारतबीचको दीर्घकालीन ऊर्जा सम्झौताले आगामी १० वर्षमा नेपालबाट भारतलाई १० हजार मेगावाटसम्म विद्युत् बिक्री गर्ने परिकल्पना गरेको छ ।

यो सम्झौताको पहिलो वर्ष हो र झण्डै एक हजार मेगावाट निर्यात भइसकेको छ । यी गतिविधिसँगै नेपाल दक्षिण एसिया क्षेत्रकै प्रमुख जलविद्युत निर्यातकर्ता बन्ने बाटोमा छ । बंगलादेशलाई ४० मेगावाट विद्युत बिक्री गर्ने सम्झौता टुङ्गो लागी मिति २०८१ श्रावण १३ गते हस्ताक्षर गर्ने योजना थियो तथापि बंगलादेशको पछिल्लो राजनीतिक घटनाक्रमका कारण सो स्थगित भयो ।