चीनका पपेट पञ्चेन लामा नेपाल आउने
China's Puppet Panchen Lama to Visit Nepal
“नक्कली पञ्चेन लामा” भनेर चिनिने ग्याल्त्सेन नोर्बु डिसेम्बर १४ देखि १७ सम्म नेपाल आउने भएका छन्। उहाँको भ्रमण बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनीमा हुने भनिएको ९औँ साउथ चाइना सी बौद्ध गोलमेज सम्मेलनसँग मिल्दोजुल्दो छ। डिसेम्बर 12 देखि 17 सम्म।
नोर्बु, चिनियाँ सरकारको कठपुतलीको रूपमा व्यापक रूपमा हेरिन्छ, तिब्बती बौद्ध धर्मलाई नियन्त्रण गर्ने र दलाई लामाको अख्तियारलाई कमजोर पार्ने बेइजिङको प्रयासमा प्रमुख व्यक्तित्व हो। उनको नेपाल भ्रमणले विश्वव्यापी रूपमा बौद्ध राष्ट्रहरूलाई प्रभाव पार्ने र तिब्बतमा मानवअधिकारको रेकर्डलाई सेतो पार्ने चीनको बृहत् रणनीतिसँग मेल खान्छ।
चीनको नेतृत्वमा रहेको साउथ चाइना सी बुद्ध धर्म गोलमेज सम्मेलनले चीनको क्षेत्रीय र कूटनीतिक हितलाई अगाडि बढाउँदै बौद्ध समुदायहरू बीचको सहयोगलाई बढावा दिने लक्ष्य राखेको छ। युनेस्कोको विश्व सम्पदा सूचीमा परेको लुम्बिनीमा यस वर्षको सम्मेलनलाई बेइजिङले विश्व बौद्ध समुदायमा आफ्नो नेतृत्व स्थापित गर्ने अर्को प्रयासको रूपमा हेरिएको छ।
नेपालले यस उच्चस्तरीय कार्यक्रमको आयोजना गरेको र नोर्बुको भ्रमणले महत्वपूर्ण अन्तर्राष्ट्रिय छानबिन गरेको छ। चीनको सफ्ट पावर रणनीतिलाई प्रवर्द्धन गर्ने देशको भूमिकाले यसको कूटनीतिक र सांस्कृतिक स्वायत्ततामा हुने सम्भावित प्रभावहरूको बारेमा चिन्ता बढाउँछ।
२०२२ मा, जब नोर्बुको नेपाल भ्रमण प्रारम्भिक रूपमा योजना गरिएको थियो, केन्द्रीय तिब्बत प्रशासन (CTA) अध्यक्ष, पेन्पा छिरिङले तिब्बत भित्र र बाहिर तिब्बतीहरूले नोर्बुलाई वैध पञ्चेन लामाको रूपमा मान्यता नदिने कुरामा जोड दिए।
सन् १९९५ मा चिनियाँ सरकारले ११औं पञ्चेन लामाको रूपमा ग्याल्त्सेन नोर्बुको नियुक्ति निकै विवादास्पद रह्यो। वास्तविक ११ औं पञ्चेन लामा, गेधुन चोएकी न्याइमा, जो चिनियाँ अधिकारीहरूले अपहरण गर्दा ६ वर्षका थिए, पछि बेपत्ता हुनुले थप शंका र निन्दा बढायो।
गेधुन चोइकी न्याइमाको स्वास्थ्य सम्बन्धमा चिनियाँ अधिकारीहरूले बारम्बार दाबी गरे पनि यी दाबीहरूलाई पुष्टि गर्न कुनै ठोस प्रमाण उपलब्ध गराइएको छैन। पारदर्शिताको अभाव र उसको ठाँउको वरिपरिको स्थायी रहस्यले तिब्बतमा चीनको कार्यमा छाया परेको छ।
