चीनको डोकलाममा नजर, भुटानको सिमानामा बसायो गाउँ

विश्वमा अरुको जमिन कब्जा गर्ने मामिलामा चीन सबैभन्दा अगाडि छ । अहिले भुटानको भूमिमा चीनले अतिक्रमण गर्न थालेको छ । चीनले भुटानको परम्परागत सीमाभित्र २२ वटा गाउँ र बस्ती निर्माण गरेको अनुसन्धान रिपोर्टले देखाएको छ । तीमध्ये १९ वटा गाउँ र तीनवटा साना बस्ती रहेका छन् । तीनवटा गाउँलाई सहरमा स्तरोन्नति गर्ने तयारी चीनद्वारा भइरहेको छ । यसमा विशेष कुरा के छ भने यीमध्ये सातवटा निर्माण सन् २०२३ को शुरुवातदेखि नै भइसकेका थिए । भूटानको सार्वभौमसत्ताको लागि चीनले रणनीतिक रूपमा मानिसहरूलाई यहाँ बसाइरहेको छ। विशेषगरी रणनीतिक रूपमा महत्वपूर्ण डोक्लाम पठारमा चीनको गिद्देनजर छ।
वास्तवमा चीन आफ्नो विस्तारवादको नीतिका लागि विश्वभर परिचित छ। अन्य देशको भूमि कब्जा गर्ने चीनको मनसायका कारण लगभग हरेक छिमेकी देशसँग चीनको सम्बन्ध तनावपूर्ण रहन्छ । अहिले भुटानको भूभागमा चीनले ‘कब्जा’ गरेको खुलासा भएको छ । हालैको रिपोर्टले भारतलगायत धेरै देश चिन्तित भएका छन् ।
सन् २०१६ मा, चीनले व्यापक रूपमा भुटानी क्षेत्र मानिने ठाउँमा एउटा गाउँ निर्माण गर्न थाल्यो। चीनको यो कुकृत्यबारे विदेशी पर्यवेक्षक र सरकारलाई पाँच वर्ष बितिसक्दा मात्र थाहा भयो। त्यतिन्जेलसम्म चीनले भुटानको सीमाभित्र थप दुईवटा गाउँ निर्माण गरिसकेको थियो। तिब्बती विश्लेषकहरूको सञ्जाल ‘टर्कोइज रुफ’को रिपोर्टअनुसार अहिले त्यहाँ २२ वटा गाउँ र बस्ती रहेका छन्। स्याटेलाइट इमेजरीले लगभग ७५२ आवासीय ब्लकहरू देखाएको छ, जसमा अनुमानित २२८४ परिवारहरू बस्न सक्छन्।
रिपोर्टअनुसार निर्माणका लागि मजदुर, सीमा प्रहरी र सेनासहित करिब सात हजार मानिस र अज्ञात संख्यामा अधिकारीहरूलाई यो सुनसान गाउँमा पठाइँदैछ । यी गाउँहरू उच्च उपत्यका र चुचुराहरूमा बनेका छन्। समुद्र सतहभन्दा यसको औसत उचाइ ३८३२ मिटर छ। जबकि १० वटा गाउँ ४ हजार मिटरभन्दा बढी उचाइमा रहेका छन् । यी निर्माणहरूमध्ये सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण तिनीहरूको कनेक्टिविटी हो। यो भुटानको केन्द्रबाट धेरै टाढामा अवस्थित छ र सबै चिनियाँ सडकहरूसँग जोडिएको छ।
सन् १९५१ मा चीनले तिब्बत कब्जा गरेपछि यसको सीमा भुटानसम्म फैलिएको हो । भुटान र चीनबीच करिब ४७७ किलोमिटर लामो सिमाना छ। त्यसयता चीन र भुटानबीच यो सीमाबारे कुनै सहमति हुन सकेको छैन। चीनको महत्वाकांक्षा भुटानमा मात्र सीमित छैन। वास्तवमा, यसले भारत नजिकमा पनि गाउँहरू स्थापना गर्दै आएको छ। सन् २०२१ मा चीनले भारतको कब्जामा रहेको क्षेत्रमा एउटा गाउँ स्थापना गरेको थियो । चीनले यस क्षेत्रलाई सन् १९५९ मा कब्जा गरेको थियो ।
चीनको विस्तारवादी नीतिका कारण लगभग हरेक छिमेकी मुलुकसँग उसको सीमा विवाद छ । यही कारणले मङ्गोलिया, लाओस, भियतनाम, म्यानमार, अफगानिस्तान, भारत, काजाकिस्तान, किर्गिस्तान र ताजिकिस्तानसँग चीनको सम्बन्ध तनावपूर्ण रहेको छ। यी देशहरूसँग चीनको आर्थिक सम्बन्ध छ तर विस्तारवाद नीतिका कारण यी देशहरूले चीनलाई विश्वास गर्न सकेका छैनन्।
यति मात्र होइन, उनी दक्षिण चीन सागरमा पनि ‘दादागिरी’ गर्नदेखि चीन पछि हट्दैन। चीन त्यहाँ एक्लै शासन गर्न चाहन्छ। जसका कारण दक्षिण चीन सागरमा पनि तनावको अवस्था छ । मलेसिया, इन्डोनेसिया, फिलिपिन्स, भियतनाम र ब्रुनाई लगायत धेरै देशहरूसँग चीनको विवाद भइरहन्छ।